Cibachrome 1977.

[Felixx]

Ik zocht naar de datum waarop ik zelf met kleur-vergroten begon.
Dat was op het moment dat Cibachrome op de markt kwam.
Dia's maken (series met synchrone audio), was toen bij mij favoriet.
En Cibachrome bood de mogelijkheid dia's af te drukken.
Een collega was er mee begonnen en ik was onder de indruk van de diepe, verzadigde kleuren.
Zwart/wit-vergroten was toen nog de standaard.
Kleur-vergroten was in die tijd voor de amateur vaak een (te) kostbare zaak.
De meesten (zoals ik) gebruikten gelatine-filters. Een kleuren-kop was te duur.
Die was duurder dan de hele vergroter (exclusief de lens).

Al zoekende vond ik dit artikel in The New York Times 1977.
Zó werd deze nieuwe ontwikkeling bij het grote publiek geïntroduceerd.
Een mooi tijdsdocument.
Time Flies!

https://www.nytimes.com/1977/10/09/archives/camera-tips-on-choosing-a-color-enlarger-camera-tips-on-choosing-a.html

[L.Cavalier]

Zelf ook veel Cibachrome ontwikkeld,welicht  het mooiste kleurproces dat er bestaan heeft, de vergrotingen die aan de muur hebben gehangen zien er nog altijd goed uit.
Het was welomslachtig werken omdat ik daar geen doorloop of Colenta machine voor had, ik gebruikjte Symmard drums die eerst met water op een bepaalde temperatuur moesten voorverwarmt worden.
Ik gebruikte de Durst Laborator met kleurkop CLS 450, heb deze jammergenoeg verkocht 

[willemse]

Ik had de door loop machine van Durst, deze machine kwam op de club terecht, ik zelf gebruikte ciba te weinig heb ook nog vergrotingen die er erg goed uit zien.
Ik kan mij herrineren dat het erg duur materiaal was.
Wim

[Felixx]

@ L.Cavalier. Jazeker, het CibaChrome-procedé was het mooiste dat er was. Befaamd waren de intense kleuren en de kleurvastheid, wat van belang was voor alle werk dat langdurig tentoon wordt gesteld. Ik heb vele tentoonstellingen gezien met magnifieke CibaChromes. Musea verzamelden ze.
@ Willemse. Jazeker, het materiaal was duur en het hele procedé bewerkelijk en moest met grote nauwgezetheid gebeuren.


Tussen mijn spullen vond ik deze reclamefolder van CibaChrome, dat door Ilford op de markt werd gebracht.



De folder is afkomstig van een fotovaklab dat tot de laatste dag met CibaChrome heeft gewerkt.
Het hoeft geen betoog hoe sterk de kleurkracht van het CibaChrome-procedé was.
Vanaf januari 2012 is Ilford gestopt met de levering van CibaChrome.
Met het verdwijnen van CibaChrome fotografisch papier was iets bijzonders aan de hand.

Vraaguitval van lichtgevoelig fotografisch papier werd vanaf de jaren ’90 vooral veroorzaakt doordat consumenten steeds minder vaak bijv. vakantiefoto’s lieten afdrukken.
Daarnaast speelde de geleidelijk verdwijnende foto-amateur met een eigen doka.
Hoe vaak had die niet getergd afdrukken door midden staan scheuren omdat ze nét niet goed genoeg waren. Daarmee de vraag naar papier stimulerend.
En de verdwijnende fotoclubs, die vaak de verplichting hadden ieder maand eigen werk op bijv. 30x40cm te produceren.

Maar in het top-segment van de fotografie was er helemaal geen vraaguitval naar fotografische afdrukken. Integendeel.
Internationale exposities van top-fotografen vereisten vele afdrukken van hoge kwaliteit.
Daarnaast was (en is) er het enorme leger van collectioneurs.
Unieke top-fotografie is goede handel,
Voor kwalitatief hoogwaardige afdrukken van bekroonde foto’s in gelimiteerde en geauthenticeerde oplagen wordt veel geld betaald.

Het bovengenoemde fotovaklab produceerde CibaChromes voor de hele wereld.
Als ik daar op bezoek kwam lagen ze daar: de afdrukken van top-fotografen.
Onder andere de beroemde foto van het Afghaanse meisje met de groene ogen.
Van vraaguitval naar topafdrukken was (en is) geen sprake.
Wel van een geleidelijke verschuiving in afdrukmethode.

Het vaklab had (en heeft) een Durst Lambda-belichter die vervolgens het lichtgevoelige CibaChrome belichtte. Daarna volgde de processing in een grote kostbare ontwikkelmachine.
Je voelt hem al aankomen: zo’n machine met al zijn gekalibreerde rollers, afsluiters, chemicaliën tanks, regeneren van de baden, enz. is in exploitatie duur. 
Dat betekent dat de afdrukken ook relatief duur waren.
 
De concurrent werd de hoogwaardige, maar goedkopere inkjet printer.
En met het stijgen van de inkjet kwaliteit én de goedkopere productie, stapten sommigen over.
Soms kon ik de afdrukken vergelijken tussen inkjet en CibaChrome.
Inkjet was goed. Maar CibaChrome was zonder discussie superieur.

Daarbij kwam dat Cibachrome in handen was van Ilford, dat inmiddels zwaar had ingezet op de inkjet technologie.
Men koos voor het product waar men commercieel de beste marktkansen zag: Ilford Galery Ink-Jet.
Daarom stopte men met CibaChrome.

[koraks]

Inkjet was goed. Maar CibaChrome was zonder discussie superieur.

Maar ja, toen je de vergelijking maakte, was inkjet nog volop in ontwikkeling (nog steeds), terwijl Cibachrome jarenlang statisch is gebleven.

Niettemin blijft natuurlijk een vaststaand feit dat dit soort dingen vroeger gewoon beter waren. Die tijden komen nooit meer terug. De enige ontwikkeling die plaatsvindt, is er één in omgekeerde richting. Of zoiets 

[Hasku]

Er is ook nog korte tijd een Agfa dia afdruk systeem geweest, dat werd belicht op de achterkant en ontwikkeld in (ik meen) Natronloog. Super gemakkelijk, kon gewoon in schalen maar je moest wel het dia spiegelverkeerd in de vergroter leggen.
Ik heb daar indertijd een proefpakketje van gehad, ik kan me niet herrineren hoelang het verkrijgbaar is geweest.

[toines]

Er is ook nog korte tijd een Agfa dia afdruk systeem geweest, dat werd belicht op de achterkant en ontwikkeld in (ik meen) Natronloog. Super gemakkelijk, kon gewoon in schalen maar je moest wel het dia spiegelverkeerd in de vergroter leggen.
Ik heb daar indertijd een proefpakketje van gehad, ik kan me niet herrineren hoelang het verkrijgbaar is geweest.

Kodak Ektaflex, ook een makkelijk 1 bad systeem met een speciale processor. Ik heb nog een pakje papier liggen, de rest is allang weg. De foto's die ik hiervan heb stinken een uur in de wind.

[hasse]

Heb nog even een CIBA'tje opgeduikeld uit 1968.

[Felixx]

Dank Hasse dat je de moeite hebt genomen om een vroege CibaChrome hier aan ons te tonen.
In die tijd was het nog gewoon Ciba Geigy, het Zwitserse chemie-concern dat dit procedé onder hun naam op de markt bracht.
Het was dus nog vóór de Ilford-tijd.
Daarna heette het ineens "IlfoChrome", maar in de praktijk bleef iedereen de andere naam gebruiken. Tot van vandaag toe.

Het computer-scherm schiet te kort om de werkelijke intensiteit én levendigheid van de kleuren van jouw foto weer te geven, maar iedereen die ooit CIBA'tjes onder ogen / in handen heeft gehad kan het zich wel voorstellen.

[Felixx]

@@ Hasku en Toines: Ontwikkelingen in de fotografie volgen elkaar razendsnel op.
Zo geloofde in 1995 niemand dat de digitale camera ooit de kwaliteit van de filmrol-camera zou kunnen evenaren.
10 jaar later was de omslag een feit!
In de jaren '70 waren blijkbaar meerdere fabrikanten bezig een "eenvoudig" kleurenprocedé op de markt te brengen voor de foto-amateur. Kleur was een enorm groeiende markt, dus ieder wilde zijn deel.
Maar ze kwamen op en verdwenen weer.
Misschien zijn er nog meer dhz-procedés geweest.
Ik had van de procedés die jullie noemen nooit gehoord.
Van het Agfa-procedé kon ik niets vinden.
Wel van het Kodak Ektaflex-procedé. Het komt uit het zelfde archief als waar ik deze topic mee begon!
Interessant te lezen hoe het werkte:
https://www.nytimes.com/1981/12/06/arts/camera-a-look-at-kodak-s-new-color-printing-system.html

[Felixx]

Helaas! Net te laat!
In CataWiki is deze ontwikkelset aangeboden geweest.
Mooi dat die zo compleet was, inclusief het instructieboek.
Op de voorgrond de gelatine-filters waar wij ons van bedienden.
Die gingen in de filterlade van de vergroter.
Zoals ik schreef: een kleurenkop was te duur.

Bekijk ook deze CataWiki-veiling van fotografieën.
Altijd fraai om hier door heen te bladeren!
Er zitten een paar Erwin Olaf's tussen.
Maar ook een CibaChrome: van Margriet Smulders. Je voelt de kleurintensiteit!
https://www.catawiki.nl/a/th/3577-fotografieveiling-eindejaarsverkoop

[hasse]

Nu ik toch op de nostalgische toer ben en bij het zoeken naar de Ciba-print ben ik ook nog andere rariteiten uit die tijd tegen gekomen.
Op bijgaand plaatje zie je dat ik zelfs nog een pak origineel papier heb. Maar ja wat heb je er aan als de ontwikkelstoffen er niet meer zijn.
Links onder zie je nog een Process Sheet zoals ik die destijds gebruikte om het maar zo nauwkeurig mogelijk te doen.
Rechts daarnaast de originele hulpmiddelen voor het corrigeren van je kleurbalans en belichtingsperikelen.
En ja ook Kodak heb ik geprobeerd maar daar was ik nooit helemaal kapot van.
Maar bij gebrek, destijds, aan beter is behelpen ook wat...
Beter dan Cibachrome is er wat mij betreft nooit geweest.
Later hebben ze zelfs een papier versie uitgebracht met een zachter contrast.
Ik herinner me dat ik dat destijds met een maskertje deed.
Vraag me niet hoe dat ook alweer ging maar het was in ieder geval een heel gedoe.
Enjoy.

[L.Cavalier]

Beter dan Cibachrome is er wat mij betreft nooit geweest.
Later hebben ze zelfs een papier versie uitgebracht met een zachter contrast.

Het was inderdaad onge evenaard...nooit iets beter of mooier gezien
Om wat lager contrast te verkrijgen  werd er aangeraden van 1/3 stop over tebelichten, dat gaf een zachter contrast.
Als je op voorhand wist dat je zou vergroten op Cibachrome maaktje je  een paar opnamen meer met telkens 1/3 stop verschil ,dan zat er altijd wel een goede bij voor projectie en eentje voor te vergroten op papier. Met kleinbeeld of 6x6 was de kostprijs van film en ontwikkeling te verwaarlozen.
Met 4x5 ' en 13x18 cm was het natuurlijk een ander verhaal gezien  de kostprijs van de vlakfilm en de prijs per stuk van de ontwikkeling.
Al hoewel maakte ik met 4x5' en 13x18 cm Ektachromes toch telkens 3 opnames.

[Felixx]

@ Hasse: Bedankt voor je CibaChrome-collage.
De kwaliteit van CibaChrome neemt haast mythische proporties aan.
Zie ook de reactie van L.Cavalier.

Op twee punten uit je reactie ga ik wat verder in:
- dat er geen beter procedé is geweest dan CibaChrome;;
- wat moet je met het papier als de chemiecaliën niet meer verkrijgbaar zijn.

In reactie #3 schreef ik dat Ilford in januari 2012 CibaChrome van de markt had gehaald.
Het officiële argument was: vraaguitval.
Maar-zoals ik schreef- in het top-segment was er helemaal geen vraaguitval top-afdrukken, waar CibaChrome uiterst geschikt voor was.
Integendeel: er was ook toen al een al maar groeiend aantal top-fotografen, die allemaal willen exposeren en verkopen.
Musea kochten volop CibaChromes voor hun eigen collectie top-fotografie.
Je wilt als museum toch niet de boot gemist te hebben als iemand later wereldfaam bereikt!
En vlak ook de amateur-wereld niet uit, die ook wil exposeren.

Als voorbeeld noem ik Ruud van Empel met zijn bekende serie CibaChromes uit 2005:



Inmiddels is de groep beroeps zowel als amateurs alleen maar gegroeid.
En ook bekende Nederlanders hebben zich op de fotografie gestort, zoals Umberto Tan.
En kijk eens naar de top-amateurs van de Fotobond:
https://albums.fotobond.nl/FN/2016/index.html


Op andere fotografie-sites kom ik reacties tegen van vaklab-medewerkers die vroeger honderden Ciba's hebben afgedrukt.
Zonder uitzondering bevestigen zij dat dit het mooiste procedé was.
Ook kom ik het bericht tegen dat Ciba Geigy in Zwitserland in 2015 nog een grote hoeveelheid Ciba-papier heeft geproduceerd voor het Russische museum in Moskou.
Een deel van die productie belandde op de vrije markt.
Verder vond ik een reactie uit 2017 dat men er in geslaagd is de originele receptuur voor de ontwikkeling van het papier na te maken.
Er zijn altijd pioniers die blijven zoeken tot ze het gevonden hebben.

Conclusie: gooi je papier niet weg, maar zoek op internet naar die receptuur, als je tenminste nog een keer een échte Ciba wil produceren!.

[hasse]

- wat moet je met het papier als de chemiecaliën niet meer verkrijgbaar zijn.

Zo kwam ik iemand tegen die wel de chemicaliën had en geen papier.
In beide gevallen kun je niets.
We hebben destijds de koppen bij elkaar gestoken en de ontwikkel chemie willen aanmaken. Maar bij het openen van de verpakking bleek als snel dat het een heilloze onderneming zou worden. De gloep was of zo zwart en stroperig als het maar kan of totaal uitgevlokt. Met andere woorden goed voor het chemie depot.
Het positieve van die dag was dat we nog een behoorlijke tijd samen hebben gezeverd over hoe geweldig dat procede wel niet was.
Ook heb ik wel eens vernomen dat in Cibachrome gespecialiseerde labs enorme voorraden hebben op gestockt.